Uit mijn onderzoek naar muziek maken in de kinderopvang kwam het volgende: Wanneer medewerkers zagen hoeveel plezier kinderen hadden én wat het betekende voor ze, stimuleerde dit ze om méér met muziek te gaan doen.
Dit klinkt eigenlijk best logisch. Al sinds de oudheid weten we dat muziek maken leuk is. Dat het plezier brengt, voldoening, of juist ruimte aan andere emoties. Inmiddels weten we dankzij brein-onderzoek dat muziek maken veel meer doet: Het verbindt mensen, door muziek ontstaat er meer saamhorigheid. Muziek maken zorgt ook voor meer verbindingen en sterkere verbindingen in je brein.
We weten dus al twee grote dingen hierover: Dat het leuk is én dat het nuttig is voor de ontwikkeling. Nu is er veel discussie of muziek nuttig móet zijn. Kan muziek niet gewoon puur voor het genieten er zijn? Gewoon lol maken met muziek, gewoon dansen op muziek, gewoon genieten van muziek, gewoon spelen met muziek? Moet er een nut in zitten?
Wat uit mijn onderzoek kwam bracht toch nog nieuw licht in deze discussie wat betreft de kinderopvang.
Wanneer kinderen plezier hebben in de muziekactiviteit, motiveert dat namelijk hun juf om dit meer en vaker te gaan doen. De positieve reacties die kinderen geven wanneer ze samen zingen, klappen, dansen en muziek maken werkt als een grote stimulans voor hun verzorgers. Zij weten namelijk dat het niet alleen het plezier is, maar dat het ook méér betekenis heeft voor de kinderen. Wanneer ze vaak Het Muziekkwartier doen zien ze de kinderen steeds vaardiger worden in het muziek maken. Ze merken dat kinderen beter en met steeds meer enthousiasme gaan zingen en spreken. Ze merken dat kinderen het nóg een keer willen en daarbij zelf initiatieven gaan nemen. Ze weten dat juist het plezier hebben en het Grote Genieten hier de oorzaak van is.
Het mooie daaraan is, is dat plezier besmettelijk is. Ga jij niet glimlachen als je kinderen ziet genieten? Zo wordt het een steeds sterkere wisselwerking. De pedagogisch medewerkers bieden hun kinderen een Muziekkwartier, de kinderen genieten ervan. Dat werkt weer aanstekelijk met als gevolg: nog meer muziek. Om ervoor te zorgen dat het wel leuk blijft heeft de pedagogisch medewerkers geleerd bij de basistraining hoe je omgaat met ‘nóg een keer’ en met juist uitdaging bieden. De bekende pedagoog en hoogleraar Gert Biesta omschrijft dat we kinderen iets aan moeten bieden waarnaar ze kunnen gaan verlangen (lees: er van kunnen gaan genieten, het graag doen). En daarbij benadrukt hij dat dat vaak iets is wat ze uitdaagt. Dat het iets is wat ze niet meteen kunnen. Hoeveel voldoening geeft het je als je stappen maakt in je ontwikkeling? Wanneer je iets kan dat je eerst niet kon? Dat trotse snoetje dat je daarbij ziet!
Dit geldt niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen. Dus ook de pedagogisch medewerkers en gastouders. Wat zo mooi was, is dat de zin ‘ik wist niet dat ik dit zo snel kon leren’ een van de meest gehoorde uitspraken was van de deelnemers in mijn onderzoek. Ze raakten niet alleen overtuigd dat het betekenis had voor kinderen, maar ook groeiden ze er zelf van in hun eigen ontwikkeling. Ze beoordeelden zich een stuk muzikaler na deelname aan het onderzoek!
Muziek maken is een vorm van spelen. Professor Rob Martens schrijft daarover: ‘Spel laat je inspanningen schijnbaar moeiteloos gaan’. Hij noemt spel zelfs ‘de ultieme leermachine’. Maar iets wat we niet mogen vergeten is dat spelen altijd vrijwillig is. Je kiest zelf of je meedoet, je kiest zelf hoeveel je betrokken bent. In spel gaat het om het proces, niet om het eindresultaat, Kortom, het kind heeft plezier in deze ontwikkeling.
En nu komt het belangrijkste van mijn verhaal: Op het moment dat het plezier wegvalt, doe je niet meer mee. Wie niet meedoet, mist dus de nuttige kanten van het muziekspel.
Is ‘plezier hebben in muziek maken’ nou dus nuttig genoeg? Wanneer je weet dat plezier leidt tot motivatie om het niet alleen ‘nóg een keer’ te doen, maar ook je verder te ontwikkelen? Ja, in die zin is muziek maken dus enorm nuttig! Dit pleit er ook sterk voor om hier een keer serieus aandacht aan te geven, bijvoorbeeld door onze scholing te volgen.
Maar draai het niet om. Plezier hebben betekent niet dat het níet nuttig is. Maar wanneer plezier niet meer plezier mag zijn, is er een kans dat het kind of de juf niet meer mee doet. Dan heb je er helemaal niks meer eraan om te weten hoe nuttig muziek is!
Félice van der Sande
Auteur en oprichter van Het Muziekkwartier®, coaching voor Muziek in de kinderopvang, peuterspeelzaal en voor gastouders.
Bronnen:
Gert Biesta – Door kunst onderwezen willen worden
Rob Martens – Wij moeten Spelen
Félice van der Sande – ‘Ik had niet verwacht dat ik het zo snel zou kunnen’ -Masterthesis, Codarts
